W jakim stopniu materiał genetyczny, który dziedziczymy determinuje naszą masę ciała?

Słyszymy czasem “To kwestia genów” albo “Nie mam na to wpływu – w naszej rodzinie wszyscy mają nadwagę”. Zdarza się też “Ja po prostu mam taki metabolizm. Mogę jeść i jeść, a nie tyję”. Jak to właściwie jest? Czy posiadanie predysponujących genów to jednoznaczny wyrok nadwagi?

Jesteście ciekawi tego, w jakim stopniu materiał genetyczny, który dziedziczymy determinuje naszą masę ciała?

Słyszymy czasem “To kwestia genów” albo “Nie mam na to wpływu – w naszej rodzinie wszyscy mają nadwagę”. Zdarza się też “Ja po prostu mam taki metabolizm. Mogę jeść i jeść, a nie tyję”. Jak to właściwie jest? Czy posiadanie predysponujących genów to jednoznaczny wyrok nadwagi?

Zapraszamy Was serdecznie do lektury.

👉 Zacznijmy od początku – jakie czynniki zwiększają skłonność do tycia?

1.  Długotrwały dodatni bilans energetyczny. Pojawia się, gdy dostarczamy nadmiernej ilości energii z pożywieniem w stosunku do ilości wydatkowanej, również przez zbyt niską aktywność fizyczną,
2. Zaburzenia gospodarki hormonalnej (np. niedoczynność tarczycy, choroba Cushinga),
3. Stosowanie niektórych leków (np. sterydowych, psychotycznych),Wpływać mogą także niektóre choroby uwarunkowane genetycznie, mutacje genów (o tym poniżej),
4. Czynniki związane z żywieniem matki w ciąży – niedożywienie lub przejadanie się, zaburzenia odżywiania, niedobory pokarmowe w okresie prenatalnym,
5. Zaburzenia funkcjonowania mikroflory jelitowej,
6. Również – czynniki psychologiczne.

Na wiele z nich możemy wpływać.

👉 Geny a masa ciała – fakty:

Mutacje genetyczne występują u większości ludzi – każdy z nas ma inne predyspozycje m.in. do: podstawowej przemiany materii, metabolizmu komórek tłuszczowych, aktywności enzymów związanych z metabolizmem węglowodanów czy tłuszczu. W pewnym stopniu genetycznie warunkowane są także aktywność ośrodków głodu i sytości, skłonność do magazynowania tkanki tłuszczowej w wybranych miejscach oraz preferencje żywieniowe.

W 2005 roku stworzono mapę 600 genów mających związek z otyłością. Co roku publikowany jest przegląd danych na temat pod nazwą Obesity Gene Map i adresem http://obesitygene.pbrc.edu. Jednym z nich jest niedawno odkryty gen FTO (gen podatności na otyłość).

Czynniki genetyczne determinują 3 rodzaje otyłości:

Pierwszy typ – jednogenowa – powstaje, gdy pojawia się bardzo rzadka mutacja, wpływająca na regulację apetytu. Objawia się już w dzieciństwie poprzez występowanie poważnych zaburzeń hormonalnych. Mutacje tego typu zachodzą w co najmniej 11 genach, a większość z nich dotyczy genu MC4R. Dotychczas opisano 200 tego typu przypadków.
Drugim typem jest otyłość będąca jednym z objawów zespołu wady genetycznej np. w chorobach Prader-Williego, Alström i Cohen.
Z kolei trzeci typ to otyłość wielogenowa prosta – najczęściej występująca. Czynnikami jej rozwoju jest obecność wielu mutacji oraz ich interakcja ze środowiskiem życia człowieka.

Warto dodać, że w dzisiejszych czasach żyjemy w permanentnym dostępie żywności na każdym kroku. Jako gatunek w przeszłości musieliśmy zdobywać pożywienie – wybierać się na polowania i uprawiać zbieractwo. Żyliśmy w naprzemiennych okresach głodu i sytości. Jesteśmy zaprogramowani do uprawiania aktywności fizycznej, nie do siedzącego trybu życia. Ludzki organizm nie zdążył przystosować się w tak krótkim czasie do tak ogromnych zmian. Wydzielanie hormonów głodu i sytości zostało zaburzone, dlatego tak ważne jest stosowanie odpowiednich nawyków żywieniowych i aktywność fizyczna.

👉 Czy możemy wpływać na predyspozycje genetyczne?

Wykazano, że jeśli oboje rodziców jest otyłych, szansa na rozwój nadwagi u dziecka rośnie aż do 80 %. Okazuje się jednak, że w dużej mierze nie wynika to stricte z dziedziczonych genów, a z przekazywanych dziecku nawyków żywieniowych w domu. Faktycznie pewne skłonności “otrzymujemy” w materiale genetycznym, nie da się jednak jednoznacznie określić w ilu procentach ich obecność wpływa na masę ciała u każdego z nas.

Co ważne – mimo posiadania pewnych predyspozycji możemy wpływać na ich ekspresję, czyli redukcję ryzyka wystąpienia nadwagi. 

Wykazano, że regularna aktywność fizyczna wykazuje opisane działanie m.in. poprzez hamowanie lub wydzielanie niektórych protein i enzymów. Skutkuje to rozwojem lub zatrzymaniem procesów fizjologicznych np. poprzez wystąpienie choroby lub nadwagi. Potwierdziły to również wyniki metaanalizy z Uniwersytetu w Newcastle, opublikowanej na łamach „British Medical Journal”. Przebadano 9536 dorosłych i wykazano, że nosiciele genu FTO reagowali na redukcję masy ciała tak samo dobrze, jak osoby bez tej modyfikacji genetycznej.

👆 Wnioski

Zdecydowanie geny korelują z naszą masą ciała, jednak powstawanie nadwagi determinowane jest także przez wiele innych czynników. Osoba z predyspozycjami genetycznymi do nadmiernej masy ciała nie musi być otyła. Prowadzenie odpowiedniego stylu życia – prawidłowe odżywianie i aktywność fizyczna może chronić przed ekspresją tych genów i pomóc zachować prawidłowe BMI. Na rozwój nadwagi u dzieci w dużej mierze wpływają przekazywane przez rodziców nawyki żywieniowe. Nasz genom i jego związek z odżywianiem jest jednak ciągle stale przedmiotem dalszych badań.

Jesteśmy ciekawi Twojej opinii na ten temat.

Czy masz w swoim otoczeniu osoby, które wiążą swoją masę ciała wyłącznie z genami? Jak myślisz – jak to jest w Twoim przypadku? Skorzystaj ze wsparcia dietetyka klinicznego stacjonarnie lub online. 

Przemyśleniami podziel się z nami koniecznie w komentarzu!

Źródła:
1. Męczalski B.,Czyżyk A., Warenik-Szymankiewicz A., Rola genów w powstawaniu otyłości.Współczesne poglądy, patogeneza, aspekty kliniczne. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2008, tom 5, nr 1.
2. Livingstone L., Celis-Morales K., Papandonatos G i in., FTO genotype and weight loss: systematic review and meta-analysis of 9563 individual participant data from eight randomised controlled trial, British Medical Journal, 2016; 354:i4707.
3. Jarosz M., Latoszek L.: Otyłość – zapobieganie i leczenie. Wyd. PZWL, Warszawa, 2015.
4.Booth FW1, Chakravarthy MV, Spangenburg EE., Exercise and gene expression: physiological regulation of the human genome through physical activity, J Physiol. 2002 Sep 1;543(Pt 2):399-411.
5. Plourde G.: Preventing and managing pediatric obesity. Can. Fam. Physician. 2006; 52: 322–328.

Przeczytaj też:

Czy kawa podnosi ciśnienie? Odpowiadamy

Jak nauczyć się rozpoznawać głód fizjologiczny?

Zajadanie emocji – jak sobie z tym poradzić?